“Тавантолгой” компанийн ажилчдын дундаж цалин 450 мянга

Тавантолгойн орд газар нь Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын Цагаан-Овоо багийн нутагт байршдаг. Аймгийн төв Даланзадгадаас зүүн тийш 98 км, хотоос 550 км.Энэ орд газар нь улсын хэмжээнд хамгийн томоохонд тооцогддог төдийгүй дэлхийн 10 том уурхайн нэг юм. Одоогоор 169 га талбайд олборлолт явуулж байна. Анх 1966 онд байгуулагдсан түүхтэй бөгөөд 1995 онд хувьцаат компани болжээ. Тус уурхайн 51 хувь нь орон нутгийн өмч бол 49 хувь нь хувьцаа эзэмшгчидийнх. Хувьцаа эзэмшигчид дотроо хамгийн их хувь эзэлдэг нь “Ажнай” групп.

Олборлосон нүүрсээрээ зөвхөн Өмнөговь, Дундговь аймгийн хэрэгцээг хангадаг байсан Тавантолгой компани 2004 онд БНХАУ-д нүүрс экспортлох гэрээ хийж, олборлолтоо эрс нэмэгдүүлсэн байна. Түүхэндээ 2007 онд анх удаа өөрсдийн хүчээр нэг сая тонн нүүрс экспортод гаргажээ.

Өнгөрөгч 2010 онд гэхэд л тус компани 5.2 сая тонн нүүрс олборложээ. Энэ жил 4.7 саяыг олборлох төлөвлөгөөтэй байгаа ч одоогоор дөрвөн сая гаруй тонныг хэдийнээ олборлосон байна. 

Тавантолгойн ордын хэмжээнд нүүрсний нийлбэр зузаан нь 191 метрт хүрдэг, нийт нүүрсний 16 давхарга нь 74.9 метрийн зузаантай, нөөцийн хэмжээ нь зургаан тэрбум гаруй тонн, үүнээс хоёр тэрбум гаруй нь коксждог, өндөр чанартайд тооцогддог. 

Одоо тус компани 200 гаруй ажилтантай бол ажилчдынх нь 30 хувь нь орон сууцанд амьдардаг бөгөөд дэлхийд данстай энэ уурхайн ажилчдын дундаж цалин нь 450 мянга ажээ.

Ингээд Тавантолгой ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Х.Түмэнбаяртай хийсэн ярилцлагыг хүргэе. 

-Орон нутгийн байгаль орчинд учруулж байгаа хор хохирол нь их өндөр юм. Байгаль орчны нөхөн сэргээлтэнд хэр анхаарч ажиллаж байна?
-Манай уурхай хамгийн их анхаарч ажиллаж байгаа. Бид Гашуун сухайт хүртэлх 256 км газар зам тавих үйл ажиллагаанд “Нүүрсний зам” компанийг байгуулалцахад анх оролцсон. Мөн энэ замд тавигдаж байгаа хяналт, цагдаа нарын үйл ажиллагааны болон бусад бүх зардлын 50 хувийг манайх, 50 хувийг нь “Энержи Ресурс” компани гаргадаг. Мөн байгаль орчин, агаар бохирдуулж байгаа учир нүүрсний тонн тутамд 1000 төгрөгийг татвар хэлбэрээр, улсын төсөвт төлж байна. Уг нь энэ мөнгө орон нутгийн төсөвт орох ёстой гэж бид боддог. Хамгийн анх нүүрсийг хучиж тээвэрлэх хэрэгтэй юм гэдэг санаачилгыг бид гаргаад, ажиллаж байгаа. Цаашлаад “Энержи Ресурс”-ын тавьсан замтай тэнцэхүйц хэмжээний бетонон хучилттай, өндөр даацын зам тавихаар зургийг нь хийлгээд шугамын маршрут тавих ажил руугаа ороод явж байна. Санхүүжилтийг бид аль болох өөрсдөөсөө гаргана. 

-Тухайн жилийнхээ орлого, ашгийн хэдэн хувийг байгаль орчны нөхөн сэргээлтэнд зарцуулж байна?
-Тавантолгойн уурхай жилдээ 250-260 тэрбум төгрөгний борлуулалт хийж байна. Энэ борлуулалтын 30  орчим хувь нь үйл ажиллагааны болон бусад зардлуудад, 30-40 хувь нь төсвийн бүрдүүлэлтэд зарцуулагдаж байна. Бид өнгөрөгч 2010 онд 70 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан. Өнгөрсөн жил миний тооцоолсноор 76 сая төгрөгийг байгаль орчны нөхөн сэргээлтэнд зарцуулсан. Үүнээс гадна Өмнөговь аймагт хийж байгаа байгаль орчны асуудал бүрт манайх оролцдог. Энэ бүх зардлыг оруулбал нэлээн өндөр тоо гарах байх гэж бодож байна.
Үүний зэрэгцээ манай компанийн нийт ашгийн 51 хувь нь орон нутагт ногдол ашгаар очдог. Энэ мөнгө Өмнөговь аймгийн үйл ажиллагаанд зарцуулагдах байх гэж ойлгож байна.

Сурв: Тавантолгой компани 2010 онд 70 гаруй тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан бөгөөд энэ мөнгөний 51 хувь нь орон нутагт шилжсэн байх учиртай.

-Цогтцэций сумын нутаг дэвсгэрт танайх үйл ажиллагаа явуулдаг. Суманд танайх хэр тусалж байна?
-Орон нутаг гэвэл Цогтцэций дээр байрладаг. Гурван жилийн өмнө энэ сум өдөрт хоёрхон цаг тогтой байсан. Үүнийг бид тэр үед нь дөрвөн цаг болгоод, хоёр жилийн өмнөөс эхлээд 24 цаг тогтой болгосон. Энэ бол наад захын асуудал. Үүнээс гадна олон зүйл бий.

-Танай компани байгуулагдаад олон жил болсон. Гэтэл яагаад өнөөдөр л зам тавих асуудлыг ярьж байгаа юм бэ?
-Монгол Улсын түүхэнд байгаагүй 256 км урттай, дандаа хүнд даацын машин явдаг, тэгээд тэр олон машин нь вагон шиг үргэлжилдэг тийм замыг барина гэдэг мэдээж хүнд. Юун түрүүнд замын стандарт гэж юм байх хэрэгтэй. Бетон хучилттай, энэ хучилт нь 20 см-ийн зузаантай, ерөнхийдөө зам нь 1.2 метрийн зузаантай, 12 метрийн өргөнтэй зам байхгүй бол болохгүй гэж тооцоолж байна. Монгол улсад хүнд даацын машин явах замын стандарт гэж байдаггүй. Өдий хүртэл зам тавихгүй байгаа гол шалтгаан нь энэ бөгөөд орон нутгийн зам юм уу, олон улсын зам юм уу гэдэг асуудал шийдэгдэхгүй байсаар байгаад юм. 

-Танай зам “Энержи Ресурс” компанийн замтай зэрэгцээ баригдах уу?
-Бид ярилцаж байна. Зэрэгцэж явах уу, хоёр урсгалтай болгох уу. Нэг чиглэл рүүгээ ачаатай машинууд, нөгөө чиглэл рүүгээ ачаагүй машинууд явдаг ч юм уу. Жижиг тэрэгнүүд хаагуур явах юм гэх мэтээр. Хэрвээ холилдоод явна гэвэл жинхэнэ аюул осол тэнд болох гээд байна. 

-Яагаад заавал тус тусдаа зам гаргаж байгаа юм бэ. Хамтраад нэг сайн зам тавьж болдоггүй юм уу?
-Энэ бол ганц “Тавантолгой”, “Энержи Ресурс”-ын асуудал биш. Тиймээс энэ замыг улс бодлогоороо зохицуулах ёстой.

-Жолооч нар ачаа хэтрүүлж явдгаас зам ихээхэн эвдэрдэг гэж байна. Үүний шалтгаан нь юу вэ?
-Монгол компаниуд жолооч нарт рейсээр нь тооцож, цалинг нь өгдөг. Энэ тохиолдолд жолооч нар нүүрсний жинд анхаараад байхгүй. Харин хятад компаниуд нүүрсний тонноор нь тооцдог. Өөрөөр хэлбэл олон тонн нүүрс ачвал, илүү цалин авна. Ийм тохиолдолд жолооч нар нь машин дээрээ “хагартал” нь ачаад явахыг боддог. 

-Хятад жолооч нар Монгол жолооч нартай таарамж муутай байдаг юм байна. Хятад жолооч нар ч нэлээн их байдаг бололтой?
-Хятад жолооч нар байгаа. Гэхдээ тэд бүгд зөвшөөрөлтэй. Энд байгаа бүх зөвшөөрлөө хотоос авчихдаг байхгүй юу. Тэгээд нэгэнт зөвшөөрөлтэй юм чинь бид “та нар яв” гэж хэлж болохгүй л дээ. 

-Танай нүүрсний ордын нөөц хэр үлдсэн бэ?
-Одоо 70 орчим сая тонн нүүрсний нөөцтэй гэгдэж байгаа.