“Ажнай”-н Д.Бат-Эрдэнэ, “Буян” Жагаа нарын маргааныг “Эрдэнэс МГЛ”-ийн Б.Энэбиш шийдэж өгөх нь

|

Тавантолгой ордод тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч дөрвөн талын гурвынх нь хооронд тэмцэл хэрхэн өрнөж байгааг дуулгахаасаа урьтаад хүргэх мэдээлэл байна. Цанхи, Ухаа худаг, Бор тээг, Бор толгой, Баруун өмнөд болон Зүүн гэсэн нүүрсний талбайнууд тогтоогдсон тус ордоос хамгийн сайн судлагдсан хэсэг нь Зүүн цанхийн хэсэг. Хамгийн их коксжих нүүрс агуулсан том талбай нь Цанхи. Ерөөс Тавантолгой дэлхийн хамгийн их коксжих нүүрсний ордуудын нэг гэдэг нь дэлхий дахинд тодорхой болсон. Үйл ажиллагаа нь эхлээд явж байгаа дэлхийн коксжих нүүрсний хамгийн том ордуудыг нэрлэвэл Монголын Тавантолгой, Оросын Елга, Индонезийн Марувай, Мозамбикийн Моатиз дөрөв. Манай ордын нүүрсний тухайд гол зах зээл нь өмнөд хөрш. Эрчим хүчний хэрэглээ нь цаашид нэмэгдэж, эрчим хүч импортлогч дэлхийн хамгийн том улс болох нь тодорхой болсоор байгаа Хятад улс дотоодын хүчин чадал, нөөцөөрөө эрчим хүчнийхээ айсуй их хэрэгцээг хангаж дийлэхгүй гэдэг нь судалгааны үндсэн дээр тогтоогдоод байна. Тэгэхээр тэдний хувьд хөрш орнууд гэж байгаа ч, Монголоос эрчим хүчний найдвартай эх үүсвэрийг бүрдүүлэхийг голчлон анхаарсан эрчим хүчний бодлогоо зангидаад Тавантолгойн тендерт өрсөлдсөн Хятадын тал 40 хувийг эзэмшихээр болсон гэх тендерийн урьдчилсан дүн гараад байсан ч, Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл хүлээж аваагүй  байна. Харин ТӨХ-ны дарга ҮАБЗ-өөр хэлэлцсэн гэх мэдээллийг үгүйсгэж байна.  Ерөнхийдөө ҮАБЗ эсэргүүцэхээс өмнө урьдчилсан дүнг хэвээр үлдээхийн аргагүй дүнг гаргаснаа Монгол Улсын Засгийн Газар, Засгийн газрын гишүүдээс бүрдсэн Ажлын хэсэг, Төрийн өмчийн хороо болоод Эрдэнэс МГЛ компани ойлгосон байх магадлалтай. Үндэсний аюулгүй байдлын бодлогодоо харшилсан хуваарилалтыг хийсэн Засгийн нөхдүүд Баруун Цанхи дахь стратегийн хөрөнгө оруулагчийн тендерт Орос, Хятад, Америк гурваас гадна Япон, Солонгосын талыг оруулах ёстой байсан гэсэн байр сууриуд болоод тэдний зүгээс гаргасан ээлжит саналуудыг олноор хүлээн авсан. Зэрэгцээд ТӨХ-ны дарга Д.Сугар “...Япон Солонгосын компаниудыг хасах ямар ч үндэслэл байхгүй. Цаашид хамтран ажиллах шаардлагатай...” гэж хэлсэн. Тэгэхээр замын гацааг нь тооцолгүй харахад Тавантолгойн хөрөнгө оруулагчийн тендерийн шалгаруулалт үргэлжлэн явагдаж байгаа дүр зурагтай. Тендер ийн үргэлжлэхтэй зэрэгцэн төрөөс Тавантолгой ордынхоо эзэмшил талбайн хэмжээг нэмэгдүүлэх ажиллагааг явуулаад эхэлжээ. Ордын Ухаа худаг ордыг Энержи ресурс, Цанхийн хэсгийн 169 га талбайг орон нутгийн өмчит гэх тодотголтой ч, ТУЗ-ийн 9 гишүүнийхээ зааснаар замнадаг Тавантолгой ХК, 101 га талбайн тусгай зөвшөөрлийг “Дайцүки” компани тус тус эзэмшдэг. Харин төрийн өмчит Эрдэнэс МГЛ-ийн зүгээс Цанхи дахь тусгай зөвшөөрлийг эзэмшигч “Тавантолгой” хувьцаат компани, “Дайцүки” компанийн мэдэл дэхь нийт 270 га газрыг өөртөө нэгтгэхээр ажиллагаа байгаа аж. “Дайцүки” компанийн тухайд үйл ажиллагаагаа тэнд явуулдаггүй. Харин Тавантолгой хк нь ордын зүүн блокт үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн Эрдэнэс Тавантолгой уурхайтай хаяа нийлэн үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Эрдэнэс Тавантолгойн одоотой харьцуулаад үзвэл тус компанийн нүүрсний олборлолт, экспортын хэмжээ их, өдөртөө 300 гаруй машин нүүрс хил рүү явдаг гэдгийг өмнө нь дуулгаж байсан билээ. Гэхдээ 1966 онд үйл ажиллагаа нь эхэлсэн, одоо 51 хувь нь орон нутгийн өмчит тус компанийн хувьд том зовлон байгаа нь нөөцийн хэмжээ нь харьцангуй багасаж байгаа талаар Гүйцэтгэх захирал Х.Түмэнбаяр ярьж байсан юм. Add caption Одоо байгаа талбайд нь 70 орчим сая тонн нүүрс байгаа гэсэн төсөөлөлтэй, нарийвчилсан үнэлгээний дараа 50-60 сая тонн болж буурах магадлалтай гэгдэж буй Тавантолгой хк-ийн уурхай эрхэлсэн дэд захирал “Тавантолгой ХК 169 га талбайгаа гүйцэд ашиглахын тулд Эрдэнэс Тавантолгой уурхайтай ойлголцон, хамтарч ажиллахаас өөр аргагүй” гэж хэлж байсан юм. Мөн “Дайцүки” компанид булаалгасан газраа буцааж авахаар шүүх дээр зарга нь явж байгаа, авчихвал нөөц нь өсөөд явчихна гэж Х.Түмэнбаяр захирал өнгөрөгч наймдугаар сард компанийнхаа байранд хэвлэлийнхэнтэй уулзах үеэрээ хэлж байсан. Булаалгасан гэдэг нь “Б.Жаргалсайханыг Үйлдвэр худалдааны сайдаар ажиллаж байх үед өмнө нь Замын цагдаагийн дарга байж байгаад Кадастрын албаны даргаар очсон Т.Занашир Б.Жаргалсайханы дүү Б.Цогтсайханы гэх тодотголтой “Дайцүки” компанид Тавантолгойн эзэмшил газраас 101 га-г таслаад аваад өгчихсөн гэх асуудал юм. Талууд 101 га-гийн төлөө өнгөрсөн хугацаанд хоёр шатны шүүх дээр тултлаа маргалдаж, зарга дээд шүүхэд хүрсэн. Б.Жаргалсайхан эрхмийг ч Үйлдвэр худалдааны сайдын суудлаас огцруулах эсэх асуудал орж ирэхэд “Дайцүки”-гийн лицензийн асуудал нэг үндэслэл нь болоод явж байв. Харин АМГТХЭГ-ын нэгдүгээр орлогч дарга Ганхуяг, “Дайцүки” гэдэг компани нь 100 хувь Монголын хөрөнгө оруулалттай бөгөөд Тавантолгойд бусад компанийн ашиглаж байгаа орд газрын дунд координатын зөрөө гарч хэсэг газар эзэнгүйдсэнийг тус компанид олгосон юм байна... гэж 2007 оны хоёрдугаар сард Эдийн засгийн байнгын хорооны хуралдаан дээр хэлж байсан. Харин Үндэсний аудитын газраас Стратегийн ач холбогдол бүхий ашигт малтмалын ордын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч хуулийн этгээдийн үйл ажиллагаанд аудит хийсэн тайландаа "Тавантолгойн нүүрсний орд газарт "Энержи ресурс" ХХК-д хууль зөрчин олгосон 11943А дугаартай лицензийн талбайгаас 101 га талбайг "Дайцүки" ХХК-д ГУУКА-ны даргын 2006 оны 9 дүгээр сарын 1-ний 891 дүгээр шийдвэрээр шилжүүлжээ. Ийнхүү хууль зөрчиж олгосон эдгээр ашиглалтын тусгай зөвшөөрлийг хянан үзэж, зохих журмын дагуу шийдвэрлэх шаардлагатай байна" гэж дүгнэсэн байдаг ч 2009 онд Ашигт малтмалын хэрэг эрхлэх газрын Кадастрийн албаны мэдээлэлд, Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сумын Тавантолгойн орд газрын 101 га талбайгаас нүүрс олборлох 11977 тоот ашиглалтын лицензийг 2006 оны 8-р сарын 28-нд авсан гэсэн тэмдэглэл нь хэвээр гэж iltod.mn дээр мэдээлж байсан бол 2011 онд ч хэвээр байгаа аж. Том, жижиг 160 гаруй хувьцаа эзэмшигчтэй, Ажнай, Ээрмэл компаниуд хувьцаа эзэмшигчдийг нь хувь хэмжээгээрээ тэргүүлдэг Тавантолгой хк-ийн тухайд булаалгасан гэсэн байр суурь дээрээ хатуу зогсож байгаа бөгөөд шүүх үнэн мөнийг нь тогтоогоод өгвөл, нөөц нь өснө гэсэн хүлээлттэй байж байна. Гэхдээ “Эрдэнэс МГЛ”-ийн Б.Энэбиш захирлын мэдэгдсэнээр дээрх хоёр компанийн удирдлагуудтай хэлэлцээр хийж байгаа аж. Тэгэхээр Тавантолгой хк-ийн тухайд хамгийн том хувьцаа эзэмшигч нь 51 хувийг эзэмшдэг орон нутаг, дараа нь “Ажнай”-н Бат-Эрдэнэ ордог. Уурхайн захиралдаа 5 сая төгрөгөөс илүү мөнгөний зарцуулалтын эрх олгодоггүй тус компанийн гол эрх мэдэл ТУЗ-ийн дарга “Ажнай”-н Бат-Эрдэнийн гарт бий. Харин “Дайцүки”-ийн тухайд 2006 оны намар ил гарч ирсэн бөгөөд үүсгэн байгуулагч нь Базарсад овогтой Цогтсайхан гэж явдаг. Нэр дээрээ ийм ч нидэр дээрээ Б.Жаргалсайханы компани гэгддэг. Тэгэхээр 6.4 тэрбумын нөөцтэй том ордыг эргэлтэд оруулж, иргэн бүртээ хувьцаа тараах гэж байгаа Засгийн газар Тавантолгой ордоо эхнээс нь бүтэн болгохоор ийн ажиллаж эхэлжээ.