Хэдийгээр нөөцийн хэмжээ нь бүрэн тогтоогдоогүй байгаа ч 6.5 тэрбум тонн гэж яригдаж буй Тавантолгойн орд газрын нийт хувьцааны хэмжээ 15 тэрбум ширхэг. Ийм их ширхэгтэй хувьцаа анх удаа гарч буй нь Монгол Улсын түүхэнд бичигдэн үлдэх нь дамжиггүй. Харин тэгш хуваарилалт болсон эсэхийг хойч үе маань шүүн тунгаах биз ээ.
Төр Тавантолгойг түшиглэн байгуулсан төрийн өмчит компанийн хувьцааны арван хувийг иргэдэд үнэгүй өгөхөө амлачихсан, нэг иргэнд ногдох хувьцааны тоо тодорхой болчихсон. Тодруулбал, Таван толгойн хувьцааны арван хувь буюу 1.5 тэрбум ширхэг хувьцаа хоёр сая 796 мянга гаруй иргэний мэдлийнх.
Гэхдээ энэ хувьцаа 2011 оны гуравдугаар сарын 31-нээс хойш өдөр төрсөн иргэдэд хамааралгүй. Монгол Улсын иргэн бүрт Тавантолгойгоос 536 ширхэг хувьцаа эзэмших эрхтэй болоод байгаа билээ. Хэдийгээр нөөцийн хэмжээ нь бүрэн тогтоогдоогүй байгаа ч 6.5 тэрбум тонн гэж яригдаж буй Тавантолгойн орд газрын нийт хувьцааны хэмжээ 15 тэрбум ширхэг. Ийм их ширхэгтэй хувьцаа анх удаа гарч буй нь Монгол Улсын түүхэнд бичигдэн үлдэх нь дамжиггүй. Харин тэгш хуваарилалт болсон эсэхийг хойч үе маань шүүн тунгаах биз ээ.
Гэхдээ энэ хувьцаа 2011 оны гуравдугаар сарын 31-нээс хойш өдөр төрсөн иргэдэд хамааралгүй. Иргэдэд хувь хувьцаа ногдуулахаас гадна дотоодын аж ахуйн нэгжүүдэд 10, гадаадын зах зээл дээр 30 хувийг нь зарах тухай УИХ-ын 39 дүгээр тогтоолд тусгагдсан.
Уг тогтоолын 2.6-д "хувьцааны арван хувийг 2010 оны зургадугаар сарын 30-ны өдөр ба түүнээс өмнө улсын бүртгэлд бүртгэгдэн үйл ажиллагаа явуулж байгаа, татвар төлсөн үндэсний аж ахуйн нэгжүүдэд адил тэнцүү хэмжээгээр, нэрлэсэн үнээр худалдах" гэж бий. Харин энэ тогтоол 2010 оны улсын баяр наадмын өмнөхөн буюу долдугаар сарын 7-ны өдөр түмний анхаарал суларсан үед батлагдан гарсан байдаг. Тухайн үед 23 мянга гаруй аж ахуйн нэгж, компани Тавантолгойн хувьцааны арван хувийг худалдан авах боломжтой гэсэн судалгаа гарч байжээ.
Үүнээс хойш "Компани худалдаж авна" гэх зар хаа сайгүй гарч эхлэв. Бас компани, аж ахуйн нэгж шинээр байгуулах хүсэлтэй иргэдийн тоо ч олшров. Ингээд эдүгээ аж ахуйн нэгж, компанийн тоо 53 мянга давав. Ийнхүү аж ахуйн нэгж, компаниудын тоо хэд дахин өссөнийг дээрх тогтоолыг баяр наадмын өмнө баталсных нь үр уршиг ч гэж болохоор. Аж ахуйн нэгжүүдийн тоо толгой нэмэгдэхийн зэрэгцээ аж ахуйн нэгжүүдийг байгуулагдсан он, cap, өдрөөр нь ялгаварлан гадуурхаж, нэрлэсэн үнээр хувьцаа худалдан авах эрх олгох тухай мессеж сүүлийн үед хаа сайгүй нисч эхлэв.
Гэхдээ Монгол Улсын иргэдийг компанитай, компанигүйгээр нь ялгаварлан гадуурхсан дээрх тогтоол өөрчлөгдөх магадлалтай болоод байна. Учир нь УИХ-ын гишүүн Б.Батбаяр, Я.Батсуурь нарын гишүүд УИХ-ын 39 дүгээр тогтоол өөрчлөлт оруулах тогтоолын төслийг санаачлан боловсруулжээ. УИХ-ын гишүүд "Үндэсний аж ахуйн нэгжид Таван толгойн хувьцааны 10 хувийг адил тэнцүү хэмжээгээр нэрлэсэн үнээр арилжаалахаар 39 дүгээр тогтоолд заасан нь Монгол Улсын эдийн засгийг уул уурхайгаас хэт хамааралтай болгож байна. Тодруулбал, төр аж ахуйн нэгжүүдийнхээ хөрөнгийг уул уурхайд татан оруулахаар заалт болсон" гэжээ.
Түүнчлэн "Үндэсний аж ахуйн нэгж" гэснийг тодорхойлсон ямар нэг хууль тогтоомж байхгүй бөгөөд хувьцааг худалдан авах эрх бүхий аж ахуйн нэгжийг ямар шалгуураар тогтоох нь тодорхой бус байна. Урьдчилсан тооцоогоор 53 мянган аж ахуйн нэгж энэхүү хувьцааг худалдан авах эрхтэй хэмээн тооцсон ч тэдгээрийн улсын төсөвт төлсөн татварын хэмжээ, үйл ажиллагааных нь цар хүрээ эрс тэс ялгаатай учир тэдэнд Тавантолгойн хувьцааг хавтгайруулан тэгшитгэж олгох нь шударга бус хуваарилалт болно.
Мөн 2010 оны зургадугаар сарын 30-наас өмнө байгуулагдсан аж ахуйн нэгжүүдийг хувьцаанд хамааруулахаар заасан нь шударга бус. Уг заасан хугацаанаас хойш аж ахуйн нэгж байгууллаа гэхэд ажлын байр олноор бий болгож, улсын төсөвт их хэмжээний татвар төлсөн ч, Тавантолгойн хувьцааг худалдан авч чадахгүй ялгаварлагдах болж байна. Тиймээс үндэсний аж ахуйн нэгжид арилжаалахаар заасан Тавантолгойн 1072 хувьцааг иргэн бүрт үнэ төлбөргүй олгох боломжтой" хэмээн мэдэгдэж байгаа. Дээрх тогтоолын төслийг санаачлагч Б.Батбаяр гишүүн "Нэг иргэнд ногдох хувьцааны ширхгийг 1000 гэж тооцох, хүн бүрийнхээс үлдэж буй 72 ширхэг хувьцааг шинээр төрсөн иргэнд өгөх талаар саналаа илэрхийлээд байгаа. Энэ хувилбарыг үгүйсгэх хүн төдийлөн гарахгүй болов уу.
Учир нь Засгийн газрын шийдвэрээр бол энэ оны гуравдугаар сарын 31-нээс хойш төрсөн иргэд Таван толгойгоос юу ч хүртэхээргүй байгаа. Харин эл байдлыг өөрчилж, шинээр төрж буй иргэдэд хувьцаа ногдуулах тухай санал санаачилга гаргасан УИХ-ын гишүүдэд талархах хүний тоо хэр их байх нь ойлгомжтой. Түүнчлэн Засгийн газрын хуралдаанаар үндэсний аж ахуйн нэгжид арилжаалах "Эрдэнэс Тавантолгой"-н компанийн арван хувийн хувьцааны талаар хэлэлцэх үед 2700 хүний гарт төвлөрөх тул ард иргэддээ олгох нь шударга хуваарилалт болох талаар хөндөгдсөн гэдэг.
Энэ нь ард иргэдэд ногдох нэгж хувьцаа дахин өсөх боломж дэмжигдэх магадлал өндөртэйг баталж байна. Гэхдээ уг тогтоолын төслийг УИХ-ын гишүүд дэмжиж баталснаар Тавантолгойгоос Монгол Улсын иргэн бүрт ногдох хувьцааны тоо ширхэг дахин өснө. Гэхдээ эцсийн шийдвэр УИХ-ын гишүүдийн гарт бий. Харин эрхэм гишүүд Монгол Улсын Үндсэн хуулийн зургадугаар зүйлд "Монгол Улсад газар, түүний хэвлий, ой, ус, амьтан, ургамал болон байгалийн бусад баялаг гагцхүү ард түмний мэдэл, төрийн хамгаалалтад байна" гэсэн заалтыг санан санан байж, УИХ-ын 39 дүгээр тогтоолд өөрчлөлт оруулах тогтоолыг төслийг эцэслэн шийдвэрлээсэй билээ.
No comments:
Post a Comment