Б.ЭНЭБИШ: “ЭРДЭНЭС ТАВАНТОЛГОЙ”-Н IPO ХОЙШИЛСОНД ДӨРВӨН ШАЛТГААН БИЙ

“Mining Mongolia 90” олон улсын нээлттэй чуулга уулзалт өчигдөр хоёр дахь өдрөө үргэлжилж, өндөрлөв. Уг чуулганд оролцсон “Эрдэнэс Таван толгой” компанийн гүйцэтгэх захирал Б.Энэбиш дэлхийд ашиглаж эхэлж байгаа коксжих нүүрсний том ордуудын нэг Тавантолгойд дэд бүтэц, үйлдвэрүүдийг цогцолбороор барих шаардлагатай гэдгийг онцолж байлаа. Тавантолгойн ордоос энэ оны эхний дөрвөн сарын байдлаар нийт 1.1 сая тонн нүүрс олборлосон нь өмнөх нэг жилийнхтэй дүйсэн үзүүлэлт болж буй. Харин ирэх онд дээрх тоог долоо, 2014 онд 10, 2015 онд 15, 2016- 2017 онд 20 саяд хүргэхээр “Эрдэнэс Таван толгой” компанийнхан төлөвл ө жээ. Үүнээс Таван толгойн уурхайн олборлолтын үйл ажиллагааг жигдэрсэн гэж болох аж. Баруун Цанхийн нөөцийн шинэчилсэн тооцоог гаргаж дуусгасан бөгөөд Эрдэс баялгийн зөвлөлөөр хэлэлцүүлэхэд бэлэн болсон гэнэ.

ТАВАНТОЛГОЙД ЦОГЦОЛБОР ҮЙЛДВЭР БИЙ БОЛНО ГЭВ

Тавантолгойн ордод авто болон төмөр зам, нүүрс угаах, баяжуу лах үйлдвэр барих ажлыг энэ зун баг таан эхлүүлэхээр төлөвлөснийг Б.Энэ биш захирал дуулгасан. Энэ нь олон улсын биржид “Эрдэнэс Тавантол гой”-н хувьцаа арилжихад компанийн үнэлгээнд эергээр нөлөөлнө гэж байлаа. Тавантолгойн ордыг түшиглэн ба рих цахилгаан станцын хувьд 300 мВт-ын хүчин чадалтай байх бөгөөд ТЭЗҮ, холбогдох судалгааг хийж дуусга жээ. Ойрын хугацаанд гүйцэтгэгч компанийг сонгон шалгаруулах юм байна. Тус станцыг Төвийн эрчим хүчний систем болон Оюутолгойн ордод баригдах цахилгаан станцтай холбох бөгөөд 2-3 жилийн хугацаанд барьж дуусгах аж. Түүнчлэн дунд хуга цааны зорилтын дагуу кокс химийн үйлдвэр барьснаар Тавантолгойд үйлдвэрийн цогцолбор бий болох юм байна. Усан хангамжийн тухайд эхний ээлжинд Балгасын улаан нуурын гүний уснаас хангахаас өөр аргагүй байгаа гэнэ. Гэх дээ усны шинэ эх үүсвэрүүдийг олж байгаа юм билээ. Олон улсын хөрөнгийн биржид “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн IPO хийн хувьцаа арилжихыг ирэх оны 3-4 дүгээр сар хүртэл хойшлуулсныг бид өмнө нь мэдээлсэн. Үүнд дөрвөн шалтгаан бий гэнэ. Тодруул бал, нэгдүгээрт, хувьцаа эзэмшлийн бүтэц тодорхой байх ёстой. Гэтэл олон нийт хувьцаагаа төрд зарж болно гэж шийдвэрлэснээс болоод иргэд хэдэн хувийг, Засгийн газар хэдэн хувийг эзэмших, аж ахуйн нэгж хэдэн хувийг эзэмших юм гэдэг нь тодорхойгүй байгаа. Хоёрдугаарт, дэд бүтцийн төслүүдийг хэрэг жүүлснээр компанийн үнэл гээнд ихээхэн эерэг нөлөөтэй. Гурав дугаарт, Зүүн Цанхийн уурхайд үйл ажиллагаа явуулахад эдийн засгийн үр өгөөж нь тодорхой. Харин Баруун Цан хид байгуулах уурхайгаас “Эрдэнэс Тавантолгой” компани эдийн засгийн ямар үр өгөөж хүртэх вэ гэдгийг тодорхой болговол ком па нийн үнэлгээг тогтооход чухал. Дөрөвдүгээрт, олон улсын санхүүгийн зах зээл маш тогтворгүй байгаа нь нөлөөлсөн гэв. Тавантолгойн ордод байгуулах дээрх томоохон дэд бүтцийн төсл үүдийг хэрэгжүүлэхэд мэдээж багаг үй хэмжээний хөрөнгө оруулалт шаард лагатай. Өмнө нь олон ул сын бир жид IPO хийн, босгосон хө рөнг өөрөө дээрх дэд бүтцийн бо лон үйлд вэрийн ажлыг санхүүжүүлнэ гэж тоо цоолж байсан ч байдал эсрэ гээрээ болоод буй. Гэтэл үүний хажуугаар “Эрдэнэс Тавантолгой”-нхон Хүний хөгжлийн санд хөрөнгө олгох “үү рэг”-тэй. Ямартай ч тэд “үүргээ” бие лүүлэхийн төлөө ажиллаж байгаа гэсэн.

МОНГОЛЫН НҮҮРС ҮНЭГҮЙДЭЖ БУЙН ШАЛТГААНЫГ НЭРЛЭВ

Чуулганы үеэр “Нүүрсний зах зээ лийн хөгжил” сэдвээр илтгэсэн Худалдаа хөгжлийн банкны ерөнхийл өгч Р.Коппа “БНХАУ-ын ган гийн үйлдвэрлэл өсөж буйтай холбоо тойгоор коксжих нүүрсний эрэлт нь ихсэж байгаа. Тус улсад хотжих явц нэмэгдэж, цаашид 150 гаруй сая хүн шилжилт хөдөлгөөнд хамрагдахаар байна. Үүнээс шалтгаалан барилгыг ихээр барих тул ган төмөр лөгийн эрэлт нь ихээхэн өсөж, кокс жих нүүрсний импорт нь үлэмж нэ мэгдэх төлөвтэй” гэв. Түүний хэлснээр БНХАУ-д нүүрсийг газрын гүнээс өндөр зардлаар олборлодог тул Монголоос импортлох нь илүү хямд байгаа аж. Монголчууд экспортын нүүрснийхээ дийлэнхийг өсөн нэмэгдэж буй эдийн за саг тай, хил залгаа оршдог БНХАУ-д нийлүүлж байгаа ч ложистик тээвэрлэлтийн хувьд шийдвэрлэх зүйл бишгүй бийг сануулсан юм. Түүнчлэн Мон голын нүүрсний олборлолт явуул даг компаниудын хувьд үйлдвэр лэлийн зардлаа бууруулахад анхаарах нь зүйтэй гэж байлаа. Үүний тулд авто болон төмөр замыг барих, нүүрс угаах үйлдвэрийг ашиглалтад оруулах, цахилгаан станц барих, уурхайн хүчин чадлаа нэмэгдүүлэх нь зүйтэй гэлээ. Монгол Улсад инфляцийн түвшин өндөр байгаа, төгрөгийн ханш урт хугацаанд 20-30 хувиар нэмэгдэх төлөв тэй, ам.доллартай харьцах юанийн ханш чангарч байгаа зэрэг нь манай нүүрсний өрсөлдөх чадварт муу гаар нөлөөлөх аж. Мөн Монголын ажиллах хүчний өртөг нэмэгдэж, дизель түлшний үнэ өсөж байгаа нь ч үүнд бас “үүрэг гүйцэтгэх” гэнэ.

407 МЯНГАН ТОНН ХАЙЛУУР ЖОНШ ЭКСПОРТОЛЖЭЭ

Дэлхийн хэмжээнд одоогоор хайлуур жоншны батлагдсан нөөц 500 гаруй сая тонн аж. Үүнээс 220 гаруй сая тонн нь баталгаат нөөц бо лох ыг Мон голын экспортлогчдын хол боо ны тэр гүүн Д.Галсандорж дуулгав. Дээрх тоо нь дэлхийн 30 жилийн нөөц аж. Хайлуур жон шны эрэлт жилээс жилд өсөж, одоо гоор нийт хэрэглээний тал хувь нь зөвхөн БНХАУ-д ногдож буй. Манай улс хайлуур жоншоо экспортлох боломж той Япон, БНСУ-д гурван хувь нь ногддог байна. Одоогоор Мон голын 60 орчим аж ахуйн нэгж жоншны баяжмалыг экспор толж буй. Өмнөх онд Монгол 407 мянган тон нын экспорт хийснээс 120 мянган тон ныг БНХАУ авчээ. Харин БНХАУ баяжмалын үйлд вэрлэлээр дэлхийд тэргүүлдэг ч экспортоо бууруулж байгаа тул нийл үү лэлт тасарч магадгүй гэж олон улсын шинжээчид үзэж буй. Учир нь БНХАУ-аас цаашид хайлуур жоншны баяж мал экспортлохгүй гэсэн бодлого баримталж байгаа билээ. Манайд зохиогддог бусад уул уурхайн чуулган шиг гаднын хөрөнгө оруулалтыг татах гэхээс илүүтэй тус салбар үүсэж хөгжсөнөөс хойших 90 жилийн ололт амжилт, цаашид шийдвэрлэх асуудлыг хэлэлцсэн нь “Mining Mongolia 90” уулзалтын онцлог байв. Монгол Улсын эдийн засагт ойрын 10-20 жилд уул уурхайн салбар чухал үүрэг гүйцэтгэхээр байгаа гэсэн. Гэхдээ уул уурхайн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаанаас болж найман аймгийн 28 гол, горхи бохирдоод буй тул байгаль орчноо хамгаалах талаар анхаарал хандуулахыг мар таж бо лохгүй гэж чуулганд орол цогчид санал нэгдэж байв.