Т.ГАНДУЛАМ: “ЭРДЭНЭС ТАВАНТОЛГОЙ” ХК ОДОО ӨЛГИЙТЭЙ ХҮҮХДЭЭС ЯЛГААГҮЙ БАЙНА

Үнэт цаасны төлбөр тооцоо, төвлөрсөн хадгаламжийн төв (ҮЦТТТХТ)-ийн гүйцэтгэх захирал Т.Гандуламтай ярилцлаа.

-Одоогоор ҮЦТТТХТ-д иргэд, аж ахуйн нэгжийн хувьцааны хэчнээн данс нээгдээд байгаа вэ?

-“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн 10 хүртэлх хувийг иргэдэд эзэмшүүлэх Засгийн газрын шийдвэр гарснаас хойш хувьцааны данс нээх үйл ажиллагаа идэвхжсэн. Гадаадын иргэдээс илүүтэйгээр дотоодын иргэд, аж ахуйн нэгж үнэт цаасны дансаа идэвхтэй нээлгэж байгаа. Өнгөрсөн жил манай компанид нийт 120 гаруй мянган данс нээлгэсэн бол энэ оны эхний хагаст нийт 191 мянган данс нээлгээд байна. Үүний 99 хувь нь иргэдийнх. Одоогийн бүртгэлтэй байгаа мянга гаруй аж ахуйн нэгжийн хувьцааны дансны 300 нь энэ онд нээгдсэн. Зөвхөн Тавантолгойн хувьцаатай холбоотойгоор шинээр данс нээх үйл ажиллагаа сүүлийн хоёр жилд 4-5 дахин нэмэгдээд байна.

-Иргэд сая төгрөгөө авах уу, хувьцаагаа сонгох уу гэсэн асуулттай тулгар сан ч ихэнх нь хувьцаа эзэмшигч болох оор шийд сэн. Тэгэхээр хувьцааны талаарх ир гэд ийн ойлголт өөрчлөгдөж байна гэж ойлгож болох уу?

-Хөрөнгийн зах зээлд ажиллаж буй мэргэжилтнүүд болоод жирийн иргэдийн бодол өөр юм. Гэхдээ хөрөнгө оруулж, хувьцаа эзэмшигч болох гэж буй хүнд ямар компанийн хувьцаа эзэмшигч болох вэ гэдэг нь хамгийн чухал. “Эрдэнэс Тавантолгой” компани нөөцийн хэмжээгээрээ дэлхийд дээгүүрт бичигдэж, олон улсын томоохон хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг татаж байгаа нь үнэн. Гэтэл үүнийг улстөржүүлж, орж ирж буй мөнгийг нь хөрөнгө оруулалт биш, “Хүний хөгжил сан”- гийн нэрээр иргэдэд зүгээр тарааж байгааг тухайн компанийн үйл ажиллагаанд сөрөг нөлөөтэй гэж би боддог. Өөрөөр хэлбэл, орж ирж буй хөрөнгөөрөө дэд бүтцээ сайжруулж, техник технологоо шинэчлэн, компанийн үйл ажиллагааг өргөтгөх нь чухал. Тиймээс Монгол Улсын иргэд хэдэн төгрөг авахаасаа илүүтэйгээр энэ том бүтээн байгуулал тыг хөл дээр нь босгох талд анхаарлаа хан дуулж, дэлхийн хэмжээний компани болгоход нь хувь нэмрээ оруулах нь зүйтэй болов уу. Тэгж чадвал компанийн үйл ажиллагаа сайжирч, олборлолт нэмэгдэн, хувьцааны үнэлгээ өснө.

-“Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-ийн хувьцааг нэг хэсэгтээ түгжиж арилжаанд оруулахгүй гэсэн. Энэ нь зөв үү?

-Хувьцааг арилжаалах эрхийг хаах нь одоогийн нөхцөлд зөв гэж боддог. Яагаад гэвэл хэсэг бүлэг хүмүүс гар дээрээс хувьцааг наймаалцан үнэ ханш тогтоон цуглуулаад эхэлбэл яах вэ. Нөгөөтэйгүүр гадаадын зах зээлд гарган, хөрөнгө оруулагчдыг татах үйл ажиллагаанд томоохон саад учирч болзошгүй учраас гадаад, дотоодын биржид арилжиж эхлэх хүртэл бусдад зарахгүй байхаар тогтсон. Хэдэн жилийн дараа нэгж хувьцааны ханш хэрхэн өөрчлөгдөхийг мэдэх боломжгүй. Гэхдээ гадаад, дотоодын зах зээлд тухайн компанийн хувьцааны ханш өсвөл илүү үнэд хүрэх боломж бүрдэх юм.

-Хоёр дахь зах зээлийн арилжаа ирэх оны нэгдүгээр сард эхэлнэ гэсэн таамаг төдий яриа байна. “Эрдэнэс Тавантолгой”-н IPO-г хийж эхлээгүй байхад хугацааг нь тогтоох боломжгүй байх.

-Албан ёсны мэдэгдэл одоогоор гараагүй байгаа. Ам дамжсан яриа бол эцсийн шийдвэр биш. Дэлхийн хэмжээний брэнд орд болж чадна гэж тооцоолж байхад үнэлгээ буурна, удахгүй арилжаа эхэлнэ гэсэн яриа нь компанийн үнэ тогтоох үйл явцад сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй. “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн IPO-г ирэх оны нэгдүгээр улирлын сүүлч хоёрдугаар улирлын эхээр хийх юм байна гэж гүйцэтгэх захирал Н.Энэбишийн ярилцлагаас ойлгосон.

-Иргэд хувьцааны арилжаа хэдийд эхлэх бол, ногдол ашгаа бид хэзээ хүртэх бол, гээд л олон асуултын хариултыг сонирхож байгаа. IPO хийх явц их удаан байгаа юм биш үү?

-Хэзээ тараах эсэхээ компани шийдэх учиртай. “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК нь одоогоор Хөрөнгийн биржид бүртгэлгүй байгаа учраас мэдээлэл нь хаалттай байгаа. Гадаад зах зээлд хувьцаагаа арилжиж хөрөнгө босгох учраас хууль эрхзүйн орчин, инфляц, зэс, алтны зах зээлийн үнэ ханш, гадаад зах зээлийн орчин ямар байх зэрэг олон хүчин зүйл хувьцааны үнэд нөлөөлнө. Компани ашигтай ажилласан үедээ л хувьцаа эзэмшигчдэдээ ногдол ашиг тараадаг. Ашиггүй компани ногдол ашиг тараахгүй. Нэг талаас Засгийн газар, нөгөө талаас иргэд үүнийг зөв ойлгох хэрэгтэй. Өдгөө “Эрдэнэс Тавантолгой” өлгийтэй хүүхдээс ялгаагүй байна. Түүнийг бойжуулж хөлд оруулах хэрэгтэй. Нялх хүүхдэд бос, алх, зээлээ төл гэсэн дарамт, шахалтыг үзүүлж болохгүй биз дээ.

-Хөрөнгийн зах зээлийг хөгжүүлнэ гэж сүүлийн гурван жил ярилаа. Лондоны хөрөнгийн бирж Монголын хөрөнгийн бирж (МХБ)-ийн менежментийг хийгээд жил хагас болж байгаа. Юу өөрчлөгдөв. МХБ өөрт буй боломжоо бүрэн ашиглаж чадаж байна уу?

-Бид хорин жил унтаагүй. Өөрчлөлт хийнэ гэдэг тийм амар зүйл биш. Зөвхөн программ хангамжийн системийг нь шинэчилснээр өөрчлөлт хийсэн гэж ойлгож болохгүй л дээ. Хууль эрхзүйн орчин, боловсон хүчин, хөрөнгийн зах зээлд оролцогчдын сэтгэлгээ гэхэд системийг цогцоор нь өөрчилж байж шинэчлэл болон үр дүнгийн тухай ярих байх. Хамгийн чухал нь дэд бүтцийн асуудал юм. Хөрөнгийн зах зээлийн дэд бүтэц хөрөнгө оруулагчдад ойлгомжтой, бас найдвартай, ил тод байх учиртай. Тэгж байж тухайн хөрөнгө оруулагч миний хөрөнгө оруулалт хэр өгөөжтэй эсэхийг мэднэ. Хөрөнгийн зах зээл хөгжөөд 20 гаруй жил болсон гэх боловч сайн, муу тал бий. Энэ зах зээлийг шинээр бий болгоно гэдэг маш том ажил. Манайд Лондоны хөрөнгийн биржийн баг орж ирнэ гэдэг бол нэг талаас монголчуудад хөрөнгийн зах зээлээ хөгжүү лэхэд түлхэц болох, нөгөө талаас гадаад, до тоо д ын хөрөнгө оруулагчдад мессеж өгөх сайн талтай. Шинэчлэлийн үр дүн харагдах цаг болоогүй. Үр дүн нь алхам алхмаар мэдрэгдэх учиртай. Шинэчлэл хийгдсэн эхний үед үл ойлголцол, бэрхшээл, хүндрэл олонтаа тохиолдсон. Ноцтой алдаа гараагүй ч арилжааны үнийн дүн болон арилжаанд оролцож буй компаниудын идэвх эрс буурсан. Тухайлбал, МIT систем нэвтрүү- лэхэд брокер, дилерийн компаниудаас зардал их гарч бай сан тул компаниуд арил жаанд орол цохоо соо хүртэл татгалзсан. Зардал өндөр тусаж байхад үүнийг яаж нөхөх вэ гэдэг чиглэлээр брокер, дилерийн компаниуд (шууд харилцагчдадаа үүнийг үүрүүлж болохгүй учраас) судалгаа шинжилгээнийхээ ажлуудыг хийж байгаа. Хөрөнгийн зах зээлд арилжаа хийх эрхтэй 78 компани бий. Үүнээс 22 нь одоогоор арилжаанд оролцож байна.

Бенжамин Вон: “Эрдэнэс Тавантолгой”-Н IPO-г Хонконгийн хөрөнгийн биржид хийх ашигтай

Хонконгийн Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг “Invest Hong Kong”-ийн Тээвэр, худалдаа хариуцсан захирал Бенжамин Вон, Ерөнхий захирлын орлогч Эндрью Дэвис нартай ярилцлаа.

-Хонконгоос Монгол руу шууд нислэгээр ирэв үү?

Эндрью Дэвис: -Тэглээ, МИАТ-ийн онгоцоор ирсэн. Дүүрэн зорчигчтой байгааг нь хараад бага зэрэг гайхсан шүү.

-Монгол, Хонконг хооронд онгоц дүүрэн хүн зорчиж буй нь хоёр орны хамтын ажиллагаа, эдийн засаг, бизнесийн харилцаа хөгжиж буйг илтгэж байх шиг. Харин та бүхэн энэ удаа хөрөнгө оруулалтын салбарын хамтын ажиллагааг шинэ шатанд гаргахаар иржээ гэж ойлгож болох уу?

Э.Д: -Тийм ээ, таны хэлсэнчлэн долоо хоног тутам тогтмол нислэг үйлдэх болсныг макро түвшинд харвал хоёр улсын бизнесийн сонирхол өргөжин тэлж буйг харуулж байна. Ялангуяа жуулчдын тоо нэмэгдэж, өртгийн сүлжээ тэлж байгаа нь сайн хэрэг. Хонконгийн хөрөнгийн биржид Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг цөөн гүй компани хувьцаагаа арилждаг. Манай биржид хувь цаа арилжсанаас хойш “SouthGobi recources” л гэхэд 460 сая ам.долларын хөрөнгө босгосон байгаа. Бид энэ удаа Хонконгийн хөрөнгийн биржид хувьцаа арилжих сонирхолтой, хувьцаа арилжихаар зэхэж буй компаниудын төлөөлөлтэй уулзахаар ирсэн.

Бенжамин Вон: -Бид Монголын хөрөнгө оруулалтыг Хонконг руу татах зорилготой. Энэ нь манай зах зээлд эерэг нөлөө үзүүлэхээс гадна Монголыг дэлхийн, тэр дундаа Азийн зах зээлд таниулах боломж бүрдэх юм. Зөвхөн манай биржид хувь цаа гаргах бус, олон улсын бизнесийн хамтын ажилла гааг эхлүүлэх санаа ч бий.

-Хонконгийн хөрөнгийн биржид Монголын төдийг үй дэлхийн коксжих нүүрс ний томоохон ордтой, “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн хувьцааг гаргах тухай ярьж байгаа. Зарим эх сурвал жийн мэдээлж буй гаар манай талаас бичиг баримттай холбоотой асуудал гарсан учраас Хон кон гийн хөрөнгийн биржид IPO хийх хугацаа хойшилсон гэх мэдээлэл бий. Үнэхээр тийм зүйл бий юү?

Э.Д: -Бид төрийн болон хувийн хэвшлийн олон компанийн төлөөлөлтэй Хонконгийн хөрөнгийн биржээс мөнгө босгох талаар уулзаж байна. “Эрдэнэс Таван тол гой” компанид манайхтай холбоотой баримт, бичгийн асуудал гарсан гэдэгт эргэлзэж байна. Жишээ нь, өдгөө “Mongolian energy corporation”, “Mongolian investment group” гэхчлэн Монголд үйл ажиллагаа явуулж буй цөөнгүй компани IPO-гоо амжилттай хийж, хөрөнгө босгож байгаа шүү дээ.

-Тус компани ирэх сард Хонконг, Лондон, Монголын хөрөнгийн биржид зэрэг IPO хийхээр төлөвлөж байсан. Танай биржид IPO хийхийн тулд зургаан сарын өмнө танилцуулгаа хүргүүлэх ёстой байдаг юм билээ. “Эрдэнэс Тавантолгой”-н IPO хийх хүсэлт танайд очсон уу?

Э.Д: -Тодорхой компанийн нэр заасан, тэр тусмаа IPO гаргах гэж байгаа үед нь бид өөрт буй мэдээллийг нууцлах ёстой гэдгийг та мэдэх байх. Тийм учраас мэдээлэл хэлэх боломжгүй.

-Хувьцааны ханшид нөлөөлөх эрсдэл бий учраас таны болгоомжлолыг ойлгож байна. Хэрэв дэлхийн анхаарлын төвд буй эл компанийн IPO-г хийвэл танай биржид ямар эерэг нөлөөтэй бол?

Б.В: -Мэдээж Хонконгийн хөрөнгийн биржид олон эерэг нөлөө үзүүлнэ. Хөрөнгө оруулалт нэмэгдэж, дэлхийн сан хүүгийн зах зээлийн тоглогчдын анхаарлыг татах нь гарцаагүй.

-Уул уурхайн бус үйл ажиллагаа явуулдаг Монголын компаниуд танай биржид хувьцаа арилжих боломж бий юү?

Э.Д: -Уул уурхайн бус үйл ажиллагаа явуулдаг Монголын компаниуд манай биржид хувьцаа арилжих сонирхол тийм их байгаа гэдэгт итгэлгүй байна. Гэхдээ бид томилолтын хугацаанд үйлчилгээний салбарын мэргэжилтнүүдтэй уулзан ярилцаж байгаа. Заавал хувьцаа гаргах биш, жишээ нь аялал жуулчлалын компаниуд Хонконгод салбараа нээж, бизнесээ өргөжүүлэх боломж бий.

-Танай хөрөнгийн бирж Азид гуравдугаарт, дэлхийд зургаадугаарт эрэмбэлэгдэж буйг бид мэднэ. Монголын хөрөнгийн биржтэй ямар харилцаатай байдаг вэ?

Э.Д: -Монголын хөрөн гийн биржийн талаарх мэдээ лэл тийм ч их биш. Эхлээд танай ком паниуд өөрийн хөрөнгийн биржид хувьцаа гаргаад, дараа нь Хонконгод давхар бүртгүүлэн хувьцаа гаргах боломжтой гэдгийг л хэлж чадах байна.

-Танай бирж уул уурхайн компанийн хувьцааны арилжааг нэмэгдүүлэх зорилгоор дүрэмдээ өөрчлөлт оруулсан тухай сонссон. Дүрмээ хэрхэн өөрчилсөн бол.

Б.В: -Хонконгийн хөрөнгийн биржид хувьцаа арилжих дүрмийн 18 дугаар бүлгийг шинэчилж, JORC, NI 43-101, SAMREC стандартыг хангасан бол манай биржид хувьцаа шууд гаргах бүрдсэн. Мөн бүрт гэлд орж, хувьцаа арил жих шалгуур үзүүлэлтийг шинэчилсэн. Улмаар хайгуулын ком паниуд хувьцаа арилжиж, хө рөнгө босгох боломжтой юм. Заавал санхүүгийн түүхчилсэн архив шаардахгүй. Хай гуулын компаниуд ордын нөөцөө хараахан тогтоож амжаагүй, ашиг олж эхлээгүй байлаа ч хөрөнгийн биржийн арилжаанд орох боломж нь нээлттэй болсноороо давуу талтай.

-Хонконгийн хөрөнгийн бирж Лондон, эсвэл Торонтогийн хөрөнгийн биржээс юугаараа давуу вэ. Магадгүй Евро бүсийн санхүүгийн хямрал хөрөнгө оруулагчдад эрсдэл төрүүлж эхэлсэн учраас Хонконг илүү найдвартай санагдаж болох юм.

Э.Д: -Монголын компаниуд Лондон, Торонтогийн хөрөн гийн биржид хувьцаа гаргах сонирхолтой байдаг юм би лээ. Гэвч таны хэлсэнчлэн Европоор зогсохгүй, Хойд Аме ри кийн эдийн засаг хямралд өртсөн учраас дээрх бирж үүдэд хувьцаа гаргах нь зөв үү гэдгийг эргэж хараасай гэж хүсэж байна. Сүүлийн үеийн мэдээгээр манай бирж Лон дон, Торонтогийн хөрөнгийн биржид арилжиж буй хувь цааны тоо, мөнгөний эргэлтээс нь давсан үзүүлэлт бий.

-Энэхүү хямрал хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг Азийн зах зээл рүү анхаарал хандуулахад хүргэж буй тухай гаднын хэвлэлүүд бичиж байгаа. Энэ үнэн үү?

Э.Д: -Хөрөнгийн биржид маш их мөнгө эргэлдэж буй учраас шууд дагаж хуйлрах үзэгдэл бага. Тиймээс урьдчилан хэлэх боломжгүй.

-Та бүхэн Монголд анх удаагаа ирж байгаа гэж сонссон. Монголын эдийн засаг, хөрөнгийн зах зээлийг бодитоор харахад ямар сэтгэгдэл төрөв?

Э.Д: - Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг, Хонконгод хувь цаагаа гаргасан цөөнгүй ком пани бий учраас бидэнд мэдээ лэл байсан. Ирээд бодитоор харахад ч эерэг сэтгэгдэл төрж байна.

Б.В: -Хонконгийн хөрөнгийн биржид тулгуурлан Монголд үйл ажиллагаа явуулдаг, Монголын компа ниуд олон улсын зах зээлд гаргах, их хэмжээний хөрөнгө босгоход бид туслах зорилготой. Үүнийгээ ч тодорхой хэмжээгээр биелүүлж, компаниудтай уулзаж, санал сэтгэгдлийг нь сонсоод буцна. “Invest Hong Kong” агентлаг Австрали, Канад зэрэг дэлхийн 30 гаруй оронд салбартай. Бид эндхийн компаниудтай уулзаж, танай орны хөрөнгө оруулалтын салбарын тухай мэдээллийг салбаруудтайгаа хуваалцах бодолтой байгаа. Энэ нь танай уул уурхайн салбарт хөрөнгө оруулах сонирхолтой компаниудад чухал хэрэгтэйгээс гадна цаашдын хамтын ажиллагааг өргөжүүлнэ гэдэгт итгэж байна.

Тайзны ар дахь тавантолгойн ipo

“Эрдэнэс Тавантолгой” компанийн нийт хувьцааны 20 хувийг эзэмшиж буй монголчуудын хөрөнгийн биржийн арилжаанд оролцож, ногдол ашиг хүртэх хугацаа нь ирэх жил хүртэл хойшлов. Монгол, Хонконг, Лондоны хөрөнгийн биржид зэрэг IPO хийхээр зэхэж буй “Эрдэнэс Тавантолгой” компанийнхан хугацаагаа ирэх сар хүртэл хойшлуулсан тухай “Bloomberg” мэдээлж байсан. Тэгвэл IPO хийх хугацаа ирэх оноос ажил хэрэг болж магадгүй гэдгийг “Reuters” дамжууллаа.

Өнөөг хүртэл Тавантолгойн Баруун Цанхийн стратегийн хөрөнгө оруулагчийг сонгон шалгаруулах ажил эцэслээгүй, Хонконгийн биржээс татгалзсан хариу сонссон “Эрдэнэс Тавантолгой” хэрхэн гурван биржид зэрэг IPO хийх гээд байгаа нь тодорхойгүй, Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн шинэчилсэн төслийг өргөн барьж, намрын чуулганыг хүлээж байгаа учраас “Reuters”-ийн дамжуулсан мэдээ ортой аж.

ЖИГТЭЙ ЯВДАЛ, МУУ МЭДЭЭ, ШИНЭ БОЛОМЖ

“Эрдэнэс Тавантолгойн IPO-г Монголын хөрөнгийн биржид тодорхой хувийг нь гаргаж, олон улсын томоохон биржүүдэд давхар гаргах зохицуулалт одоогийн хуульд байхгүй. УИХ-д өргөн барьсан Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгад энэ асуудлаар нарийвчилсан зохицуулалт орж байгаа. Уг хууль батлагдаж байж энэ бүхэн бололцоотой болно” хэмээн Монголын хөрөнгийн биржийн захирал Х.Алтай ярьсан. Тус биржийн ТУЗ-ийн дарга Б.Болд ч мөн ийм бодолтой байна. “Уг хуулийн шинэчилсэн найруулга өмнөхөөс илүү уян хатан болсон. Жишээ нь, түүхий эдийн үнэ хэлбэлзэх бүрт УИХ хуулиа дахин шинэчлээд явах боломжгүй шүү дээ” гэж Б.Болд хэлэв. Ямартай ч ирэх намрын чуулганаар уг хуулийг батлах байх. Улмаар Монголын хөрөнгийн биржид IPO хийх боломж нээлттэй болчихно.

Харин Хонконгийг яах вэ гэх асуултын хариу тодорхойгүй хэвээр байна. “Хонконгийн биржид бүртгүүлэхэд хууль эрх зүйн саадтай тулгарсан. Тиймээс IPO хийхэд хэдэн хувийг нь тус биржид арилжаалах боломжтойг судалж байна” хэмээн “Эрдэнэс Тавантолгой”-н гүйцэтгэх захирал Л.Энэбиш “Bloomberg”-т өгсөн ярилцлагадаа дурджээ. Тус компани IPO хийхэд Лондоноос илүү Хонконг тохиромжтой гэдгийг шинжээчид сануулж байгаа. Хонконгийн хөрөнгийн биржид бүртгүүлэхийн тулд зургаан сарын өмнө бүртгүүлэх хүсэлт, танилцуулгаа хүргүүлж, энэ хугацаанд хувьцааны үнэлгээнд нөлөөлөх ямар нэг алхам хийхгүй байх үүрэгтэй. Гэтэл иргэдэд өгч байгаа хувьцааны үнийг нэг сая төгрөг гэж заасан, тэрхүү хувьцааг Засгийн газар нь бэлэн мөнгөөр худалдаж авахаар болсон зэрэг нь Хонконгийн хөрөнгийн биржийн хувьд урьд үзэгдээгүй жигтэй явдал, “Эрдэнэс Тавантолгой”-н хувьд муу мэдээ болон хувирлаа.

Зарим эх сурвалжийн мэдээлж буйгаар Лондоны хөрөнгийн бирж FTSE 100 индекстээ тус компанийг оруулах боломжгүй гэдгээ мэдэгдсэн сураг ч байна. Хэрэв Хонконг, Лондоны хөрөнгийн биржид IPO хийх боломжгүй болбол “Эрдэнэс Тавантолгой” хадгаламжийн сертификат (Depositary receipt) гаргах хувилбар бий тухай гаднын хэвлэлүүдэд бичжээ. Хадгаламжийн сертификатын арилжаагаар дэлхийд тэргүүлдэг дөрвөн томоохон банкны төлөөлөл өнгөрсөн өвөл Монголд ирээд буцсан тухай бид өмнө нь мэдээлсэн.

БИД ЮУ АЛДАВ

Монголд ид өрнөж буй улс төрийн “хэт” сонирхолтой үзэгдлүүд манай орны ирээдүйд, эдийн засагт маш чухал нөлөө үзүүлэх “Эрдэнэс Тавантолгой”-н IPO хийх хариуцлагатай үйл явцыг тайзны ард орхив. Гэвч энэ зуур бид цагаас гадна нэлээдгүй зүйлийг алдсаныг эдийн засагчид сануулж байна. “Монголд өнөөдөр Оюутолгойгоос өөр “хөдөлж” байгаа төсөл алга шиг л байна. Өнгөрсөн онд тонн коксжих нүүрсний үнэ 300 ам.долларт хүрч, манай хууль ч хөрөнгө оруулагчдад ээлтэй байлаа. Гэтэл өдгөө нүүрсний үнэ буурсан. Тал талд хөлөө жийлцэж байх зуураа бид маш тааламжтай нөхцөл, боломжийг алдлаа” хэмээн Б.Болд ярьсан. Европын өрийн хямралаас үүдэж, дэлхийн зах зээлд алт, зэс, нүүрсний үнэ буурах таамгийг шинжээчид дэвшүүлж байгаа. Эдгээр түүхий эдийн хугацаат ханшууд ч үүнийг баталж эхэлсэн. Тэгэхээр коксжих нүүрсний үнэ дахин өснө гэх хоосон “мөрөөдөл”-ийг хүлээх хэрэг бидэнд алга. Дэлхийн зах зээлд тонн коксжих нүүрсний үнэ өнгөрсөн онд 330 ам.долларт хүрч байсан бол өдгөө 220 болтлоо шалдаа буужээ.

ТАВАНТОЛГОЙ ДАХЬ ЗУРГААН СОНИРХОЛ

“Эрдэнэс Тавантолгой”-н IPO гацсан бас нэг томоохон шалтаг нь Баруун Цанхийн стратегийн хөрөнгө оруулагчийг сонгох шалгаруулалт байна. Талуудын сонирхлыг тэнцүүлж чадаагүйн улмаас уг асуудал таг чиг болоод удав. Тэгвэл сонгон шалгаруулалтад тунаж үлдсэн АНУ-ын “Peabody Energy”, БНХАУ-ын “Shenhua Energy” болон Японы “Mitsui & Co” компаниудын консорциум, “Оросын төмөр зам” болон Японы консорциум, БНСУ-ын “Корес” группээр ахлуулсан компаниудын нэгдэл, Австралийн “Xstrata coal”, Бразилийн “Vale”, Люксембургийн “Arcelor- Mittal” гэх зургаан тал гаднын хэвлэлүүдээр дамжуулан өөрсдөд нь ногдох бялууны хувийг чамлаж, ихэсгэхийг хүсэж эхэлсэн тухай бид өмнө нь мэдээлсэн.

Хэсэг чимээгүй байсан дээрх компани, консорциумууд дахин хөдөлгөөнд орж, “аяны шувуугаар үг дайх” болсон нь шинээр байгуулах Засгийн газрыг чиглэж байгаа болов уу. Зөвхөн тэд ч биш Монголын уул уурхайг чиглэсэн, овоо хараандаа авсан гаднын хөрөнгө оруулагчид шинээр байгуулах Засгийн газар, уул уурхайд, гаднын хөрөнгө оруулагчдад ямар бодлого баримталж харилцах вэ гэдгийг хүлээж байна.

Солонгосууд Тавантолгойгоос доод тал нь 10 хувь эзэмшихийг хүслээ

Тавантолгойн баруун Цанхийн стратегийн хөрөнгө оруулагчийн сонгон шалгаруулалтыг цуцалснаас хойш нэг жилийн хугацаа өнгөрчээ.

Хөрөнгө оруулагчдын эзэмших хувь дээр тохирч чадаагүйн улмаас энэ асуудал зогсонги байдалд ороод байсан. Хөрөнгө оруулагчид одоо ч энэхүү тендерийг чих тавин хүлээж суугаа. Тэд өөрсдөд нь оногдох хувийг ямар хэмжээнд байлгахыг хүсч байгаагаа илэрхийлсээр байна. Хамгийн сүүлд Өмнөд Солонгосын тал Тавантолгойн баруун Цанхиас доод тал нь 10 хувийг эзэмших хүсэлтэй байгаагаа хэллээ.

Tyc улсын төрийн өмчит "Korea Resources соrр"-ын гүйцэтгэх захирал Ким Шин Жон "Өмнөд Солонгосын хувьд төслийн менежментэд оролцох боломж эрэлхийлж тийм хэмжээний хувийг хүсч байгаа" гэжээ.

"Ройтерс" агентлагийн мэдээлснээр тус компани хилийн чанадад 600 тэрбум вон буюу 532 сая ам.долларын хөрөнгө оруулахаар төлөвлөсний дотор Баруун Цанхид оруулах санхүүжилт багтсан гэдгийг тодотгожээ.

Ким Шин Жон ярилцлагадаа "Монголын Засгийн газартай хийж буй яриа хэлэлцээтэй холбогдуулан Орос, Япон, Солонгосын консорциумд 36 хувь эзэмшүүлнэ гэдэг дэндүү бага хэмжээ" гэдгийг дурджээ. Дээрх консорциумд Өмнөд Солонгосын "Korea Resources Соrр"-оос гадна төрийн өмчит "Korea Electric Power Corp", "Posco" гангийн үйлдвэр, "Daewoo International Corp", "LG International Соrp" багтдаг байна.

Тавантолгойн баруун Цанхид гаднын ямар компаниуд хэр хэмжээний хувь эзэмших тухай асуудал сүүлийн нэг жилд нам жим байсан юм. Сонгон шалгаруулалтыг буцаасны дараа АНУ-ын "Пийбоди Энержи" компани өмнө нь хуваарилаад байсан 24 хувиасаа илүүг найдан хүлээж байгаагаа хэвлэлээр илэрхийлсэн. Харин өнгөрсөн арванхоёрдугаар сард Хятадын нэгэн хэвлэлд "Шиньхуа" групп аль болох их хувь хүсч байгаагаа илэрхийлж, Тавантолгойн стратегийн хөрөнгө оруулагчийг тун удахгүй тодруулна гэдэгт найдаж байгаагаа хэлсэн билээ.

Японы тал ч мөн адил энэ төсөлд хамтран ажиллах чин хүсэлтэй байгаагаа удаа дараа мэдэгдсээр байгаа. "Mitsui & Со"-ын гүйцэтгэх захирал Фуминобу Кавашима стратегийн хөрөнгө оруулагч болох саналаа өнгөрсөн гуравдугаар сард дахин тавьсан юм. Тэгвэл шинэ Засгийн газар байгуулагдахын өмнөхөн Тавантолгойн хөрөнгө оруулагчийн асуудал дахин яригдлаа.

Гаднынхан хувь эзэмших найдвараа алдаагүй байгаагийн тод жишээ энэ болов. Жилийн өмнөх явдлыг эргэн саная.

Сонгон шалгаруулалтын хоёрдугаар шатанд АНУ-ын "Пийбоди энержи", БНХАУ-ын "Шиньхуа" групп, Японы Мицуй компаниудын консорциум, Оросын төмөр зам болон Японы консорциум, Өмнөд Солонгосын компаниудын консорциум, Австрали, Швейцарийн "Экстрата Коул", Бразилийн "Валэ", Люксенбургийн "Арсэлор метал" зэрэг компани шалгарч үлдээд байсан юм. Гэвч тухайн үед хувь хэмжээн дээр тохироогүй.

Мөн сонгон шалгаруулалт будлиантай болсон гэсэн үндэслэлээр буцаасан. Хөрөнгө оруулагчийг сонгох ажил жилийн хугацаанд яригдаж, олон удаа хойшилсны эцэст энэхүү хэлэлцээ үндсэндээ зогссоныг Ерөнхий сайд С.Батболд хүлээн зөвшөөрсөн билээ.

Ийнхүү стратегийн томоохон орд болох Тавантолгойг эргэлтэд оруулах ажил дахин хойшилж, УИХ-ын сонгууль хүргэчихэв. Харин сонгууль өнгөрч, байдал намжин, Засгийн газрын халаа сэлгээний асуудал яригдаж байхад гаднынхан сонирхлоо дахин илэрхийлж эхэлсэн нь энэ